Demencja to coraz powszechniejszy problem wieku starczego. Szacuje się, że może na nią chorować nawet 400 tys. osób w Polsce.
Chorobie tej towarzyszy zazwyczaj szereg objawów, które sprawiają, że opieka nad seniorem z demencją jest bardzo wymagająca, zwłaszcza wraz z kolejnymi stadiami zaawansowania: problemy z orientacją w czasie i przestrzeni, zanikanie umiejętności rozpoznawania rzeczy i osób, drażliwość, lęk, a nawet agresja.
.
Jak zapewnić poczucie bezpieczeństwa chorym na demencję?
Pomóc może nam w tym obserwacja stanu psychicznego pacjenta, nawiązanie kontaktu, indywidualne podejście zarówno do chorego, jak i problemu, z jakim się boryka. Należy zapewnić seniorowi jak największy komfort psychiczny. Pomocne jest udzielanie krótkich i rzeczowych informacji, unikanie zmian w otoczeniu chorego, przyjazne gesty, aktywne słuchanie czy wykonywanie rutynowych czynności o tej samej porze. Pozytywny wpływ na zmniejszenie lęku ma również przebywanie z podopiecznym, przypominanie o jego tożsamości i ważnych wydarzeniach z życia, zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa w celu zminimalizowania niepokoju i lęku. Wiąże się to także z bezpiecznym otoczeniem: uniemożliwienie dostępu do potencjalnie niebezpiecznych przedmiotów np. ostrych narzędzi, leków, prądu i gazu. Ważnym elementem jest podawanie leków zgodnie z zleceniem lekarza, regularna współpraca z psychologiem, geriatrą oraz z psychiatrą.
W naszym ośrodku Centrum Aktywnego Seniora „Juhas” w Ustroniu od lat opiekujemy się osobami z demencją. Mamy ustalony plan dnia i większość czynności wykonywana jest o ustalonych porach np. podawanie leków czy zabiegi zgodnie ze zleceniami lekarskimi, czego dopilnowują wykwalifikowane pielęgniarki. Dom seniora zapewnia dwa razy w tygodniu konsultację lekarską z lekarzem rodzinnym lub geriatrą. W razie konieczności organizujemy również konsultacje psychiatryczne i ortopedyczne. Współpracujemy też aktywnie z logopedą i psychologiem.
.
Jak radzić sobie z zaburzaniami snu u osób z demencją?
W przebiegu otępienia bardzo często dochodzi u pacjentów do zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania. W celu normalizacji tych procesów powinniśmy zadbać o właściwe oświetlenie w pokoju chorego. W ciągu dnia należy odsłaniać okna i zapewniać dopływ świeżego powietrza. Należy regularnie przypominać osobie z demencją o porze dnia czy dniu tygodnia (dobrym rozwiązaniem jest duży zegar i kalendarz). Zachęcenie do większej aktywności w ciągu dnia i unikanie emocji w godzinach wieczornych oraz zapewnienie komfortowych warunków zasypiania poprzez zaciemnienie pokoju z pozostawieniem niewielkiego nocnego światła, pozwoli choremu na sen i odpoczynek. Aby zapewnić prawidłowe odczuwanie rytmu snu i czuwania, pacjenci mają zaplanowane zajęcia, aby zwiększyć swoją aktywność. Dbaniem o prawidłowe wietrzenie, naświetlenie pokoi zajmują się panie pokojowe, które są bardzo życzliwe i pomocne dla naszych podopiecznych.
.
Higiena osobista
U wielu osób z chorobą otępienną dochodzi do zaniku potrzeby utrzymywania higieny osobistej, higieny jamy ustnej oraz niesygnalizowania potrzeb fizjologicznych. Ważnym elementem jest w miarę możliwości aktywizowanie chorego do samodzielnego wykonywania czynności higienicznych jak najdłużej, regularne wykonywanie toalety porannej i wieczornej, zmiana bielizny osobistej i pościelowej. Systematyczne wizyty u fryzjera poprawią komfort życia, a prawidłowa higiena jamy ustnej zapobiega powstawaniu bolesnych owrzodzeń i pleśniawek. Musimy pamiętać o wykonywaniu toalety jamy ustnej po każdym posiłku, dbając jednocześnie o protezę, jeżeli pacjent nie posiada w całości własnego uzębienia. O czystość i higienę naszych seniorów dbają głównie opiekunowie medyczni po ukończonych szkołach i kursach dla opiekunów oraz pielęgniarki, które potrafią aktywizować i mobilizować podopiecznych do podjęcia czynności higienicznych. Wiemy jednak, że zdolności te w ramach postępującej choroby zanikają.
.
Nierozpoznawanie bliskich
Niezwykle przykrym i trudnym do przyjęcia faktem jest problem z rozpoznawaniem bliskich. Jest on najczęściej spowodowany postępującym otępieniem. Jedyne, co możemy zrobić, to stale informować chorego o tożsamości osób znajdujących się w jego otoczeniu i bliskich, którzy go odwiedzają i dzwonią. Praca z psychologiem czy grupa wsparcia pomogą najbliższym zrozumieć istotę choroby i nauczyć się zaakceptować zachowanie chorego.
.
Jak wygląda pielęgnacja chorego w zaawansowanej demencji?
Z czasem, w wyniku postępowania choroby, dochodzi do innych problemów związanych z pielęgnacją. W schyłkowym etapie podopieczny zazwyczaj przestaje chodzić. Naszą rolą jest zapobieganie odleżynom poprzez odpowiednią higienę, stosowanie materaca przeciwodleżynowego, częstą zmianę pozycji ułożenia, nawilżanie skóry w okolicach predysponowanych do wystąpienia odleżyn, niedopuszczenie do wystąpienia zakażenia rany odleżynowej, a tym samym uogólnienia procesu zapalnego. W wyniku długotrwałego unieruchomienia istnieje duże ryzyko wystąpienia zaników mięśniowych i przykurczów. Aby skutecznie im zapobiegać, należy takie osoby aktywizować do wykonywania prostych czynności np. częstego siadania, wstawania, zapewnić pomoc przy poruszaniu się, a przede wszystkim kluczowe jest zapewnienie dostępu do rehabilitacji ruchowej pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty.
W tym etapie choroby dużą rolę pełni cały zespół: opiekunowie, pielęgniarki, fizjoterapeuci. Organizujemy wypisanie wniosków na potrzebny sprzęt; materace przeciwodleżynowe, wózki itp.
.
Trudności w połykaniu
Prawie u każdego pacjenta z otępieniem dochodzi do zaburzeń połykania. Żeby uniknąć zakrztuszenia się, które z kolei może prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc, należy w porę wychwycić moment, kiedy powinniśmy podawać choremu pokarmy rozdrobnione, następnie miksowane. Jeżeli senior ma problem z połykaniem płynów, są dostępne preparaty, które nie zmieniają smaku płynu czy pokarmu, a powodują jego zagęszczenie do odpowiedniej konsystencji. Jeżeli zostaną wyczerpane wszystkie możliwości karmienia drogą doustną, lekarz może zaproponować założenia przezskórnej gastrostomii endoskopowej (PEG). Pokarm jest dostarczany w formie płynnej przez specjalną elastyczną rurkę, która nie wyklucza podawania pokarmów również doustnie. O te potrzeby dba nasza dietetyczka oraz kucharki. Przygotowują pięć posiłków dziennie w naszej kuchni dbając, aby były smaczne, ciepłe i w odpowiedniej postaci – płynne, papkowate, krojone czy miksowane. Karmieniem zajmują się pielęgniarki i opiekunowie medyczni. W razie konieczności umożliwiamy kwalifikację do karmienia dietą przez PEG-a oraz zamawianie żywienia i potrzebnego sprzętu.
.
Terapia zajęciowa dla osób z demencją
W celu poprawienia jakości życia pacjentów dotkniętych demencją przebywających w naszym ośrodku oraz aby pozytywnie wpłynąć na ich samodzielność i stan psychiczny, staramy się wprowadzić różne metody terapii zajęciowej. Szczególny nacisk kładziemy na metody poprawiające pamięć. W tym celu wykorzystujemy trening wielokrotnego powtarzania czy rozwiązywania kart pracy mające na celu usprawnienie funkcji mózgu, poprawy koncentracji oraz spostrzegawczości. Poprzez wprowadzanie różnych gier i zabaw przypominamy podstawowe informacje dotyczące życia codziennego i tym samym łagodzimy stres wywoływany chorobą, utratą pamięci. Praca terapeuty zajęciowego, w celu uzyskania jak najlepszych efektów, polega na łączeniu elementów paru metod, które dążą do podtrzymania poziomu codziennego funkcjonowania pacjenta. Stąd w naszej placówce przeplatamy różne zajęcia m.in. ergoterapię (aktywizacja wykonywania czynności codziennych); muzykoterapię (wspólny śpiew, tańce pomagające rozładować lęki, frustracje); arteterapię (działania twórcze, zajęcia manualne); silvoterapię (przebywanie na świeżym powietrzu, obcowanie z naturą, spacery), jak również kinezoterapię wykonywaną przez naszych rehabilitantów. Tylko takie zintegrowane działania przynoszą pozytywne wyniki w naszej pracy – zaufanie, otwartość i dobre samopoczucie naszych podopiecznych.
.
Dlaczego profesjonalna opieka jest istotna?
Pamiętać należy, że otępienie dotyka osoby starsze i jest złożonym problemem w rodzinie chorego, ponieważ z biegiem czasu wymaga on stałej opieki. Przejawy obniżenia sprawności intelektualnej i zaburzenia osobowości mogą być dla otoczenia uciążliwe, a bardzo często przykre. Stąd też istotna jest kompleksowa pomoc medyczna, nieograniczająca się jedynie do podstawowej opieki, ale obejmująca dostęp do psychologa, psychiatry, lekarza rodzinnego i pielęgniarki, a także rehabilitanta. W naszym domu opieki staramy się dbać o naszych pacjentów jak o naszych bliskich oraz zapewniamy im profesjonalną opiekę, bezpieczeństwo, spokój i miłą atmosferę.
Artykuł został opracowany przez nasz
zespół z ośrodka Juhas w Ustroniu:
Małgorzata Gazur
pielęgniarka oddziałowa
ze specjalizacją opieki długoterminowej
Bożena Dziendziel
tearapeutka zajęciowa
.