Wszyscy powinniśmy pamiętać, że jedzenie, które spożywamy, bezpośrednio wpływa na stan naszego zdrowia. To właśnie z niego nasz organizm czerpie niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania mikro- i makroelementy – gdy posiłki są pełnowartościowe, lekkie i smaczne będziemy cieszyli się dobrym samopoczuciem i witalnością. Jeśli jednak nie zawierają one ważnych dla nas substancji odżywczych, bardzo szybko odczujemy niekorzystną zmianę.
Właściwe żywienie seniora musi przede wszystkim uwzględniać wiele problemów towarzyszących starości, takich jak: postępujące ograniczenie sprawności fizycznej, demencja, problemy z uzębieniem, osamotnienie czy niski status materialny. Poza tym w zaleceniach żywieniowych dla seniora należy uwzględnić obecność chorób przewlekłych, które mogą istotnie zmieniać zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze (zarówno pod względem ilości jak i jakości). Szczególnie choroby takie jak cukrzyca, otyłość, choroba niedokrwienna serca i zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, niedokrwistość czy osteoporoza mogą wymagać zmian nawyków żywieniowych.
Jak zaplanować jadłospis dla seniora?
Jadłospis powinien zawierać 4-5 posiłki na dobę, objętościowo małych. Dieta powinna być urozmaicona, a wygląd i zapach powinien zachęcać do jedzenia. Należy pamiętać o ograniczaniu spożycia soli oraz cukru.
Przeciętne dobowe zapotrzebowanie kaloryczne osoby starszej wynosi dla kobiet 1800-1900 kcal, dla mężczyzn 2000-2100 kcal. Podstawą każdego dobrze zbilansowanego jadłospisu są węglowodany złożone – stanowią 45-65% kcal w ciągu doby. Ich podstawowe źródło to zboża i produkty zbożowe, zwłaszcza pieczywo pełnoziarniste, kasze, otręby, makarony z pełnego ziarna, ryż brązowy. Warto wspomnieć tu o ogromnej roli błonnika – jest obecny w w/w produktach jak i w warzywach oraz owocach. Należy pamiętać, że podaży błonnika musi towarzyszyć odpowiednia ilość wypijanych płynów. Inaczej, zamiast pozbyć się zaparć, tylko je nasilimy.
Kolejnym kluczowym składnikiem diety jest białko. Jego udział w zapotrzebowaniu kalorycznym to 15%. Źródłem białka dla seniora powinno być: chude mięso, wszystkie ryby, owoce morza, jaja, warzywa strączkowe oraz produkty mleczne.
Tłuszcz, to trzeci niezbędny składnik diety – powinien stanowić 20-30% dobowych kalorii. Bazujemy w tym przypadku głównie na olejach roślinnych. Masła nie przekraczamy 2 łyżeczki na dobę, a także unikamy utwardzanych margaryn.
W podeszłym wieku wzrasta zapotrzebowanie na niektóre witaminy i minerały, a ich naturalnym źródłem są m.in. warzywa i owoce. Najczęściej stwierdza się niedobory wit.: D, C, E, B6, B2, B12. Osobom starszym brakuje również wapnia, cynku i selenu. Wszystkie witaminy i minerały u seniora można uzupełniać zbilansowaną dietą. Wyjątek stanowi podaż wit. D – niestety nie jesteśmy w stanie pokryć zapotrzebowania na nią wraz z pożywieniem. Warto skorzystać z suplementacji w porozumieniu z lekarzem.
Znaczenie wody
Gdy się starzejemy, zmniejsza się ilość wody w organizmie oraz zaczynamy gorzej funkcjonować. Gdy zauważymy u osoby starszej suche, spierzchnięte usta, zmniejszenie elastyczności skóry, zawroty i bóle głowy, omdlenia, zaburzenia widzenia, zaparcia, spadek ciśnienia tętniczego czyli bardzo częste objawy odwodnienia lub dużego niedoboru wody, wymaga to naszej natychmiastowej reakcji i uzupełnienia płynów.
Średnie zapotrzebowanie na płyny wynosi 30-35 ml na każdy kilogram masy ciała. Zaleca się, by dzienne spożycie wody nie było niższe niż 2 litry na dobę.
Ważna jest również atmosfera wokół jedzenia – osoby starsze, często samotne, nie chcą jeść, bo nie odczuwają z tego żadnej przyjemności. Zaprośmy więc seniora do stołu, zaangażujmy w proste zajęcia w przygotowaniu posiłku, okazujmy cierpliwość, nie pośpieszajmy przy jedzeniu, stwórzmy miłą atmosferę, a wtedy uzyskamy efekt – zje nieco więcej.
W naszym Ośrodku – Centrum Aktywnego Seniora „Juhas” w Ustroniu – jadłospisy sporządzane są przez dietetyka. Przyjmujemy pacjentów z wieloma jednostkami chorobowymi, dlatego stosujemy różnorodność diet:
- dieta podstawowa;
- dieta lekkostrawna;
- dieta niskowęglowodanowa (cukrzycowa);
- dieta nieskoenergetyczna (odchudzająca):
- dieta wysokobiałkowa.
Podchodzimy do każdego pacjenta indywidualnie, uwzględniamy również takie problemy zdrowotne jak: alergie, brak apetytu, dysfagie, brak zębów. Ma to istotne znaczenie w zaplanowaniu jadłospisu, jak również doboru konsystencji posiłku czy metody karmienia. Staramy się, by nasi podopieczni spożywali zawsze smaczne, zdrowe posiłki – gdyż ma to istotne znaczenie dla poprawy ich zdrowia.
Renata Ziółkowska
Zakład opiekuńczo – leczniczy
Centrum Aktywnego Seniora „Juhas” w Ustroniu
.